Dünyada her yıl 2.7 milyon kişinin ölümüne sebep olan, halk arasında yaygın olarak kronik bronşit, müzmin bronşit gibi isimlerle anılan KOAH, Akciğerlerimizdeki hava yollarının daralmasına bağlı olarak nefes alıp verme, bilhassa nefes verme sırasında hava akımının kısıtlanması ile karakterize olan bir hastalıktır. KOAH’IN NEDENLERİ KOAH’ın başlıca nedeni (%90 hastada) sigaradır. Yalnızca sigara değil, pipo ve puro kullanımı da KOAH’a yol açmaktadır. Sigara içenlerin beşte birinde KOAH gelişmektedir. Sigara içen kişilerde içmeyenlere göre KOAH riski 30 kat kadar artmaktadır. Sigaraya erken yaşta başlanması ve uzun süre çok miktarda içilmesi, KOAH’ın daha ağır seyretmesine neden olur. Sigara dışında bazı mesleki faktörler (madencilik, fırın/tahıl işçiliği, çiftçilik…) ve ısınma amaçlı tezek yakılması da KOAH’a zemin hazırlar. BELİRTİLERİ Nefes darlığı; uzun yıllar sigara içmiş bir kişide genellikle önceleri yokuş ve merdiven çıkarken kendini gösteren bir nefes darlığı başlar. Zamanla yıllar geçtikçe bu durum ilerler ve düz yolda da solunum sıkıntısı ortaya çıkar. Balgam çıkarma, göğüste tıkanma, hırıltılı solunum ve oksijen yetersizliğine bağlı olarak morarma gibi yakınmalara yol açar. Aşırı yorgunluk, güçsüzlük, kalp yetmezliği, kalpte ritim bozuklukları gelişebilir. Ancak, bu şikayetler ani başlayıp, kısa süren, gelip-geçici bir şekilde olmayıp, aylarca, yıllarca devam eden ve giderek artma gösteren bir seyir izler. KOAH ‘IN TANI VE TEDAVİSİ Ne yazık ki, KOAH, tanısı ihmal edilen bir hastalık.Tanıda gecikilmesinin en önemli sebebi, sigara içenlerin öksürüğü ve balgamı “normal” kabul etmeleri. Tanıda öncelikle hastanın şikayetleri değerlendiril-mekte ve solunum fonksiyon testleri ile akciğer grafisi gibi tetkiklerden yararlanılmaktadır. Etkili bir tedavi programında dört basamak vardır: (1) hastalığın değerlendirilmesi ve izlenmesi, (2) risk faktörlerinin azaltılması, (3) farmakolojik ve farmakolojik olmayan yaklaşımlarla stabil KOAH’ın tedavisi, (4) KOAH semptomlarında kısa süreli kötüleşme ile karekterize akut alevlenmelerin tedavisi. Sigara içiminin bırakılması, KOAH gelişme riskini azaltan ve hastalığın ilerlemesini durduran tek ve en etkili girişimdir. KOAH’IN MEVSİMLE İLİŞKİSİ VAR MI? Ø Yağışlı, sisli, soğuk havalar bu hastalarda şikayetleri artırmaktadır. Ø Kışın soba ve kaloriferlerin yanmasıyla bacalardan ortama dağılan dumana bağlı hava kirliliği KOAH’ lı hastalarda krizlere neden olabilmektedir. Ø Yine soğuk, yağış nedeniyle ev içi, iş yeri gibi kapalı mekanlarda daha çok zaman geçirilmekte buna bağlı olarak kapalı alanlarda içilen sigara ve ısınma amaçlı yakıtlardan çıkan oda havası kirliliği, hastalığın kontrolünü zorlaştırmaktadır. Ø Soğuk havalarda nezle, sinüzit gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının sıklığının artması sonucu KOAH’lı hastalar burun yerine ağızdan nefes alıp vermek zorunda kaldıklarından, bunun sonucunda hava yollarının ısı ve neminin düşmesine bağlı bilhassa geceleri nöbetler ortaya çıkmaktadır. Ø Yine, soba veya kalorifer nedeniyle ev içi ortamın nispî nem oranının çok düşmesi, özellikle uyurken ağızdan nefes alıp veren hastalarda havayollarını kurutmakta ve gece öksürük, nefes darlığı gibi yakınmalara neden olmaktadır. Tüm bu faktörlerin bir araya gelmesiyle kış aylarında KOAH ‘lı hastaların çoğunun sorunları artmakta ve almakta oldukları tedavi yetersiz kalabilmektedir. Bu nedenle KOAH ‘lı hastaların olumsuz koşullardan mümkün olduğunca kendilerini korumaları gerekmektedir. Kapalı ortamlarda sigara içilmemeli, ortam sık sık havalandırılmalı, soba kullanılıyorsa boru ve bacalar temizlenip iyi drenaj sağlanmalı, gece oda havası nemlendirilmeli, grip salgınlarında olabildiğince kalabalıklarla temastan kaçınılmalı ve kirli havalarda zorunlu olmadıkça dışarıya çıkılmamalıdır. Hekim kontrolünde Grip ve Zatürree aşısı yapılmalıdır. Bu tedbirlere rağmen durumlarında her zamankinden farklı olarak kötüleşme hisseden hastaların hekimlerine başvurmaları ve tedavilerinin güncelleştirilmesi gerekmektedir.
